Wykresy w Excelu – tego spodziewaj się też na maturze z informatyki

Praktyczna część egzaminu maturalnego z informatyki zawsze zawiera zadanie z arkusza kalkulacyjnego Excel. W 2018 roku zadanie nr 5.3. dotyczyło np. utworzenia zestawienia przepływów wody do zbiornika retencyjnego w poszczególnych miesiącach 2008 roku. Do wykonania tego zadania zalecana jest wiedza z tworzenia wykresów i tabel przestawnych w Excelu. W zadaniu z 2018 roku polecenie dotyczy przedstawienia wyniku za pomocą wykresu kolumnowego. Excel zapewnia w tym względzie jednak dużo więcej możliwości. Jakie wykresy masz do wyboru i na co zwrócić uwagę przy ich tworzeniu na maturze?

Jakie wykresy mogą pojawić się na maturze z informatyki w 2024 roku?

Należy zacząć od tego, że Excel zapewnia bardzo ciekawe narzędzia do tworzenia czytelnych i dobrze obrazujących zestawienia danych wykresów. Dostępne w arkuszu kalkulacyjnym typy wykresów to:

• kolumnowy,
• liniowy,
• słupkowy,
• warstwowy,
• giełdowy,
• pierścieniowy,
• bąbelkowy,
• inne, czyli np. w postaci pajęczyny.

Na egzaminie maturalnym z informatyki najczęściej pojawiają się zadania związane z tworzeniem wykresu:

• kolumnowego,
• słupkowego,
• kołowego,
• liniowego.

I z tych warto się więc najlepiej przygotować.

Samo stworzenie wykresu nie przysporzy Ci z pewnością większych trudności. Wystarczy zaznaczyć wszystkie dane, które chcemy zobrazować za pomocą wykresu (jeśli dane nie są zebrane w jedną kolumnę, to zaznaczanie ich ułatwi nam przycisk CTRL), a następnie wybrać rodzaj wykresu, który nas interesuje.

Warto tutaj nadmienić, że wizualnie wykresy mogą się różnić od siebie, ponieważ Excel wyposaża nas w dodatkowe narzędzia przedstawienia wykresów w rozmaitych wersjach. Np. wykres kolumnowy możemy przedstawić jako wykres 3D albo w formie grupowej czy stożkowej. To jednak na maturze nie będzie aż tak ważnym aspektem, jak samo czytelne przedstawienie wykresu.

Jak poprawnie robić wykresy w Excelu – zadania maturalne

Wszystko bierze się z tych danych, z których najpierw musimy stworzyć tabelę. Ta tabela (czy inaczej zestawienie) posłuży nam później do utworzenia konkretnego wykresu. W przypadku zadania z 2018 roku z przepływem wody, konieczne było utworzenie zestawienia składającego się z dwóch kolumn:

1. z wszystkimi miesiącami w 2008 roku (kolumnę należy podpisać – data, bądź miesiące 2008r.),
2. ile metrów sześciennych wody rzeki Wirka spłynęło do zbiornika retencyjnego w danym miesiącu (tabelę podpisujemy więc: woda w m³).

Teraz należy uzupełnić te dane, wpisując w pierwszej kolumnie wszystkie miesiące od stycznia do grudnia, a w drugiej kolumnie ilość przepływającej wody. Przykładowe zestawienie widoczne jest poniżej. Oczywiście kolumnę “Woda w m³” należy uzupełnić faktycznymi danymi!

Do stworzenia wykresu przydatne może okazać się tworzenie tak zwanej tabeli przestawnej, ponieważ to najprostszy sposób na wykonanie prawidłowego podsumowania. Przeczytaj o nich więcej, w moim artykule.

Zestaw danych musi zapewnić nam solidne podstawy do stworzenia właściwego wykresu. Jeśli więc naszym zadaniem będzie np. wykazanie, ile samochodów w poszczególnych krajach Europy w 2018 roku napędzanych było za pomocą silnika dieslowego, to również stworzymy dwie kolumny.  W pierwszej, zatytułowanej: kraje Europy, należy wypisać wszystkie kraje, znajdujące się w Europie, a w drugiej kolumnie: auta napędzane silnikiem dieslowym, należy wpisać liczbę pojazdów z silnikiem diesla.

Po utworzeniu zestawienia, należy je zaznaczyć włącznie z tytułami kolumn (to bardzo ważne!), a następnie wybrać interesujący nas rodzaj wykresu. Jeżeli dane są poprawne, wykres powinien się utworzyć bez żadnego problemu.

Co to znaczy czytelny opis wykresu w Excelu?

Wiesz już, że w tworzeniu wykresów na maturze z informatyki nie jest ważny wygląd. Formatowanie zarówno tła, ramek, czy tekstu nie jest więc na maturze istotne i nie poświęcaj temu zbyt wiele czasu. Twój wykres ma być przede wszystkim czytelny. Co znaczy czytelny? To znaczy: prawidłowo opisany. I tutaj ważne jest, by pamiętać o takich detalach, jak:

• opisanie osi,
• tytuł wykresu,
• etykiety danych,
• legenda.

Za te szczegóły zdobywasz punkty na maturze. Na co zwrócić uwagę tworząc taki wykres?

Tytuł wykresu w Excelu

To bardzo ważna część wykresu, mająca za zadanie poinformować, czego nasze zestawienie dotyczy. Dlatego informację, którą Excel automatycznie pobierze z pierwszej linijki tabeli należy zamienić na tę właściwą. W przypadku zadania, które zawierała matura z informatyki w 2018 roku warto wprowadzić pełny tytuł: “Przepływy rzeki Wirki w 2008 roku”. W przykładzie z samochodami z silnikiem Diesel przejrzysty i czytelny tytuł wykresu będzie brzmiał: “Liczba samochodów napędzanych silnikiem Diesel w krajach Europy”.

UWAGA, jeśli w tytule chcemy dodać jednostkę miary, np. m² albo m³ to musimy wykonać następujące czynności:

Zaznaczamy cyfrę 2 lub 3 i włączamy funkcję CTRL+1, następnie wyświetli nam się okno z możliwością edycji czcionki. Z efektów (na dole okna) wybieramy: indeks górny.

Opis osi wykresu – Excel

To kolejna istotna kwestia, która ma bezpośrednie przełożenie na czytelność wykresu. Obydwie osie, a więc i pionowa i pozioma muszą być podpisane. Wyjątkiem jest wykres kołowy, na którym osi nie ma. W przypadku wykresu kołowego zadbamy jedynie więc o legendę i tytuł wykresu. Przy wykresie liniowym, kolumnowym czy słupkowym każda z osi ma mieć swój tytuł. W nowszych wersjach programu, przy tworzeniu wykresu, Excel domyślnie zapewni podpis tylko poziomej osi. W starszych wersjach na wykresie znajdować się będzie tylko legenda.

Jak podpisać osie na wykresie w Excelu?

W nowszej wersji program Excel zapewnia nam praktyczne narzędzia do zmian wykresu. Wystarczy kliknąć na znak plus w prawym górnym rogu wykresu. Po naciśnięciu na plus rozwinie nam się podręczne menu, gdzie szybko odnajdziemy oś zarówno poziomą jak i pionową. Jeśli z boku nie znajduje się panel z przyciskami, to znaczy, że pracujemy na starszej wersji i wtedy konieczne jest odszukanie w menu górnym (zwanym wstążką) opcji formatowania osi. Ułatwi nam to zielone podświetlenie narzędzi do formatowania wykresu. Następnie na pasku wybieramy to, co nas interesuje, czyli tytuł wykresu i tytuł osi. I podpisujemy obie osie właściwym tytułem.

Legenda na wykresie w Excelu

Legenda, która jest automatycznie wygenerowana przez Excel podczas tworzenia wykresu, może nie być miarodajna, zwłaszcza dla wykresu, który ma być czytelny. Jak więc zmienić dane w legendzie? Tym razem musimy kliknąć prawym przyciskiem myszy na obszar wykresu (gdziekolwiek) i kliknąć – zaznacz dane. W kolejnym oknie wyświetli nam się: wybieranie źródła danych, gdzie możemy dodawać dane albo je edytować.

Jeśli klikniemy na pozycję edytuj, to będziemy mieli możliwość zmiany nazwy serii i wtedy możemy wprowadzić samodzielnie nazwę bądź wybrać komórkę, której tekst ma wyświetlić się w legendzie. Jeśli tekst ma być z komórki, to należy najpierw kliknąć na ikonę – identyfikowanie komórki (po prawej stronie z boku pola z nazwą serii), a następnie należy kliknąć na komórkę, której treść nas interesuje.

Legenda jest obowiązkowym elementem wykresu na maturze z informatyki. Nie należy więc jej kasować. Jeśli nie wyświetla nam się wcale, to w menu wykresu znajdziemy opcję: legenda. Wystarczy pole tylko zaznaczyć i legenda będzie na wykresie aktywna.

Etykiety danych – wykresy w Excelu

Twój wykres będzie w pełni przejrzysty, jeśli dodasz etykiety danych. Uzupełnienie etykiet jest łatwym zadaniem. Należy najpierw zaznaczyć obszar wykresu, a następnie znów kliknąć na menu wykresu, czyli plus po prawej stronie i zaznaczyć etykiety danych. Pamiętaj, że etykiety danych (jak zresztą prawie wszystko w Excelu) można edytować. Wystarczy kliknąć prawym klawiszem myszy na dowolną etykietę danych, a następnie w opcję “formatuj etykiety danych”. W tym miejscu będziesz mógł wybrać jakie etykiety danych chcesz przedstawiać. Czy wartości liczbowe, czy procentowe itd. Warto zwracać uwagę, czy dodanie etykiet nie przesłania wykresu, co może wystąpić w przypadku dużej ilości danych, wtedy lepiej nie używać tej opcji.

Arkusze kalkulacyjne są szeroko wykorzystywane nie tylko w czasie matury, ale też przy różnego rodzaju projektach na uczelni lub w pracy. Zapoznanie się z odpowiednią edycją wykresów, co pozwoli na łatwe odczytanie wszelkich danych, jest kluczowe. Postaraj się trzymać reguł prawidłowego formatowania wykresów, co pozwoli Ci na szybkie przyzwyczajenie się do ustalonych zasad.

Jeśli potrzebujesz dodatkowej porady na temat Excela, zgłoś się na korepetycje z informatyki.

Excel Wykresy: Zadania maturalne – najczęściej zadawane pytania

Wpisy, które mogą Cię zainteresować: