Licencje oprogramowania – opis rodzajów licencji i co to jest licencja?

Znajomość licencji oprogramowania przydaje się nie tylko w ramach matury, ale też w czasie codziennego korzystania z komputera. Z pomocą tych informacji, zdołasz zorientować się czy konkretne programy można użytkować za darmo, czy też konieczna jest jakiegoś rodzaju opłata. W poniższym artykule poznasz cechy charakterystyczne różnych rodzajów licencji.

Co to jest licencja oprogramowania?

Licencja oprogramowania to zbiór zasad określających warunki korzystania, modyfikacji i dystrybucji programu komputerowego. W zależności od typu licencji użytkownicy mogą mieć różne prawa i obowiązki związane z oprogramowaniem. Poniżej przedstawiamy najważniejsze rodzaje licencji oprogramowania.

Warunki konkretnych licencji są rzadko kiedy czytane przez użytkowników. Z tego powodu niektórzy twórcy, umieszczali w nich zabawne zapisy jako swojego rodzaju “easter eggi”, przykładowo w licencji JSON istnieje zapis, że może być wykorzystywany jedynie do czynienia dobra, a nie zła. Poza tym powstały typowe licencje, służące jedynie do zabawy. Jak przykładowo licencja “Hot Potato”, która przenosi wyłączną własność całego projektu na ostatnią osobę, która dokonała w nim zmiany.

Rodzaje licencji – Lista

Poniżej znajdziesz wiele rodzajów licencji, w tym na samym początku znajdziesz te najpopularniejsze, które posiada większość programów z których korzystasz.

• Freeware – oprogramowanie całkowicie darmowe do użytku, ale bez prawa do modyfikacji czy dystrybucji. Warto pamiętać, że to bardziej kategoria licencji, bo przykładowo oprogramowanie na licencji otwarto źródłowej jest często określane jako freeware. Np. VLC Media Player.
• Freemium – podstawowa wersja oprogramowania jest darmowa, ale dostępne są płatne funkcje premium. Np. Spotify.
• Trial (wersja próbna) – oprogramowanie dostępne za darmo przez określony czas lub z ograniczoną funkcjonalnością. Np. WinRAR.
• Shareware – licencja pozwalająca użytkownikowi na darmowe pobranie i wypróbowanie oprogramowania, ale z pewnymi ograniczeniami, np ograniczenie czasowe, funkcji lub przypomnienia o płatności. Np. Total Commander.
• Adware – licencja umożliwiająca darmowe korzystanie z oprogramowania, jednak w zamian za wyświetlanie reklam. Np. Avast Free Antivirus.

Licencje komercyjne

Licencje komercyjne obejmują oprogramowanie płatne, które jest własnością producenta. Użytkownicy muszą zakupić licencję, aby móc korzystać z programu zgodnie z warunkami określonymi w umowie licencyjnej.

• Licencja jednostanowiskowa – pozwala na instalację oprogramowania tylko na jednym urządzeniu. Np. Microsoft Office.
• Licencja sieciowa – umożliwia korzystanie z programu na wielu urządzeniach w ramach jednej sieci. Np. Autodesk AutoCAD.
• Licencja czasowa – użytkownik płaci za korzystanie z oprogramowania przez określony czas (np. subskrypcja). Np. Adobe Creative Cloud.

Licencje open source

Oprogramowanie na licencji open source może być modyfikowane i udostępniane przez użytkowników zgodnie z określonymi zasadami.

• GNU General Public License (GPL) – użytkownicy mogą dowolnie modyfikować i dystrybuować program, pod warunkiem zachowania tej samej licencji. Np. system Ubuntu. Wymaga od modyfikatorów publikacji kodu źródłowego.
• MIT License – jedna z najbardziej liberalnych licencji, pozwalająca na dowolne użycie, modyfikację i dystrybucję. Np. Angular
• Apache License – podobna do MIT, ale wymaga dołączenia informacji o autorach oraz niektórych klauzul dotyczących patentów. Np. Apache HTTP Server.

Licencje własnościowe (proprietary software)

Oprogramowanie na licencji własnościowej jest zamknięte dla użytkowników, co oznacza brak dostępu do kodu źródłowego i ograniczone prawa w zakresie jego modyfikacji.

• BOX – oprogramowanie w formie fizycznej lub cyfrowej, które można przenosić na kolejne komputery, zazwyczaj można w jednej chwili mieć zainstalowaną tylko pojedynczą kopię oprogramowania.
• OEM License (Original Equipment Manufacturer License) – licencja przypisana do sprzętu komputerowego, np. system operacyjny dostarczany z komputerem. Np. Windows 11 OEM.

Istnieje też coś takiego jak EULA (End-User License Agreement), czyli umowa licencyjna dla użytkownika końcowego, która określa zasady korzystania z oprogramowania. Nie jest to licencja, tylko umowa w ramach danej licencji.

Licencje publiczne i specjalne

• Creative Commons (CC) – licencje CC pozwalają na swobodne kopiowanie, modyfikowanie i rozpowszechnianie utworów, ale z różnymi warunkami zależnymi od wybranej wersji licencji. Stosowane głównie w treściach cyfrowych, ale mogą dotyczyć również oprogramowania. Np. Artykuły w Wikipedii.
• Public Domain – programy, które nie są objęte prawami autorskimi i mogą być używane, modyfikowane i dystrybuowane bez ograniczeń. Np. baza SQLite.

Modele płatności

W przypadku licencji istotną kwestią oczywiście staje się opłata, jaką użytkownik uiszcza w zamian za możliwość korzystania z oprogramowania. Dlatego poniżej znajdziesz krótkie podsumowanie najpopularniejszych modeli płatności.

• Jednorazowe – wystarczy pojedyncza opłata, żeby móc korzystać z konkretnej wersji oprogramowania.
• Subskrypcje – konieczna jest regularna opłata, która pozwala na dalsze korzystanie z oprogramowania, przykładowo raz na miesiąc lub raz na rok.
• Freemium – w tym przypadku płaci się za dodatkowe funkcje oferowane w ramach oprogramowania.
• Pay-per-use – płatność jest konieczna przy każdorazowym użytkowaniu z oprogramowania lub za godziny użytkowania, to częste rozwiązanie przy usługach chmurowych.
• Adware – opłata nie jest konieczna, bo program zarabia poprzez pokazywanie reklam użytkownikowi.
• Freeware – brak konieczności opłaty, oprogramowanie jest darmowe do użytkowania.

Zadanie domowe

1. W ramach zadania, sprawdź licencje trzech programów, z których najczęściej korzystasz na swoim komputerze lub komórce. Te informacje znajdziesz w informacjach o programie, które są zazwyczaj umieszczone w ustawieniach danej aplikacji.

Najczęściej zadawane pytania o licencje oprogramowania

Co to jest licencja komputerowa?

Licencja komputerowa to prawny dokument, który określa zasady użytkowania oprogramowania. Określa, jak użytkownik może korzystać z programu, czy ma prawo do jego modyfikacji, kopiowania, dystrybucji, oraz czy wymaga opłaty za użytkowanie. Licencje komputerowe mogą być różne w zależności od typu oprogramowania (komercyjnego, open source, freeware itp.).

Jakie są rodzaje licencji na oprogramowanie?

• Licencje komercyjne – jednostanowiskowa, sieciowa, OEM, subskrypcyjna,
• Licencje próbne – Shareware, Trial,
• Licencje darmowe – Freeware, Freemium, Public Domain,
• Licencje open source – GNU GPL, MIT, Apache, BSD,
• Licencje własnościowe – Closed Source, Licencje korporacyjne.

Jakie licencje są bezpłatne?

Licencje bezpłatne to:

1. Freeware – oprogramowanie dostępne za darmo bez ograniczeń, np. VLC Media Player.
2. Open Source – oprogramowanie, którego kod źródłowy jest dostępny i można go swobodnie modyfikować, np. Linux.
3. Public Domain – oprogramowanie, które nie jest objęte prawami autorskimi i może być dowolnie wykorzystywane, np. SQLite.
4. Freemium – oferuje darmową wersję podstawową, ale płatne rozszerzenia, np. Spotify.